K Dược nhận được nhiều câu hỏi dạng “ung thư máu là gì?” “ung thư máu có phải do HIV không?” “Ung thư máu có lây không?”. Trong bài viết này, K Dược xin được giải đáp cho bạn đọc được rõ nhé

I. Khái niệm về ung thư máu

Bệnh ung thư máu (dân gian gọi là bệnh máu trắng) là căn bệnh xảy ra khi những tế bào máu bị ung thư hóa trong quá trình sinh sản, chúng sẽ được nhân lên vô cùng nhanh chóng và nếu không được chữa trị đúng lúc nó sẽ ứ đọng trong tủy xương, cản trở quá trình sản sinh ra các tế bào máu bình thường tiếp theo.

Bạch cầu (một tế bào có trong máu – cùng với hồng cầu) vốn đảm nhiệm nhiệm vụ bảo vệ cơ thể nên khi tăng số lượng một cách đột biến như vậy, nó sẽ bị thiếu nguồn cấp dưỡng chất, vì thế bạch cầu sau đó thường ăn chính hồng cầu – thành phần quan trọng của máu. Hồng cầu sẽ bị phá hủy dần dần, vì đó, bệnh nhân khi mắc bệnh ung thư máu sẽ bị thiếu máu đến tử vong. Đây là bệnh lý ung thư duy nhất mà không gây ra khối u.

Ung thư máu là bệnh khá hay gặp ở trẻ em, chiếm khoảng 30% số bệnh nhi ung thư. Thống kê tại Việt Nam, cứ 15 phút lại có một người chẩn đoán bị ung thư máu, cứ sau 30 phút có một người chết vì ung thư máu.

Bạn đọc cần lưu ý phân biệt ung thư máu với các bệnh về máu khác như HIV. Ung thư máu không liên quan gì đến HIV cả các bạn nhé. HIV là do virus gây ra, còn ung thư máu là do sự đột biến tế bào tạo ra.

K Dược cũng xin giải đáp luôn câu hỏi của bạn đọc rằng “Ung thư máu có lây không”. Câu trả lời là KHÔNG, ung thư máu không lây từ người sang người bạn nhé. Nhưng có 1 tỷ lệ nhỏ, nếu người thân trong gia đình bị mắc ung thư máu thì bạn cũng dễ bị mắc căn bệnh này hơn những người khác.

Xem thêm: Ung thư là gì? Ung thư có bao nhiêu loại?

II. Các loại ung thư máu

Có ba nhóm chính của ung thư máu gồm bệnh bạch cầu, ung thư hạch và u tủy.

• Bệnh bạch cầu: Bạch cầu có chức năng chống nhiễm trùng – đóng vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch. Bệnh bạch cầu thường xảy ra bất chợt, tốc độ phát triển mạnh và cần phải được chữa trị khẩn cấp. Khi mắc phải bệnh bạch cầu cấp tính, cơ thể đã sản xuất vài lượng lớn các tế bào máu trắng chưa trưởng thành làm ngăn chặn lưu thông tủy xương và ngăn chặn tủy xương sản xuất các tế bào máu khác – cần thiết để xây dựng nên hệ thống miễn dịch cân bằng và dòng máu khỏe mạnh. Đồng thời khi tế bào bạch cầu tăng số lượng đột biến sẽ làm bản thân nó thiếu đồ ăn và buộc phải ăn hồng cầu, gây nên hiện tượng thiếu hụt hồng cầu trong cơ thể.
• Lymphoma: Lymphoma là một loại ung thư máu có ảnh hưởng đến hệ bạch huyết – một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch, giúp bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng và bệnh tật. Khi có u lympho nghĩa là cơ thể sản sinh quá nhiều tế bào lympho một cách vô tổ chức. Và những tế bào lympho này tồn tại được lâu hơn gây nên tình trạng quá tải, làm tổn hại hệ miễn dịch của cơ thể. Lymphoma có khả năng phát triển trong nhiều bộ phận của cơ thể, bao gồm cả hạch bạch huyết, tủy xương, lá lách và những bộ phận khác.
• Đa u tủy: Đây là một bệnh ung thư máu của các tế bào plasma. Tế bào plasma được tìm thấy trong tủy xương và tạo các kháng thể giúp chống lại nhiễm trùng. Trong đa u tủy số lượng lớn khác thường của những tế bào plasma tụ tập trong tủy xương và ngăn chặn nó sản xuất một phần quan trọng của hệ miễn dịch.

Xem thêm: Sự nghiêm trọng của ung thư thật sự nằm ở đâu?

III. Lý do gây ra bệnh ung thư máu

Nguyên nhân đích thực của bệnh ung thư máu chưa được biết rõ, tuy nhiên vài tác nhân có thể sinh sản ra bệnh. có khả năng kể đến như:

• Tiếp xúc với những nguồn phóng xạ, như trường hợp các nạn nhân bom nguyên tử ở Nhật vào cuối Thế Chiến II, vụ tai nạn nổ lò nguyên tử Chernobyl (Ukraine) năm 1986 hoặc ở người mắc bệnh tiếp nhận xạ trị.
• Bệnh nhân ung thư đã được chữa trị bằng hóa trị.
• Làm việc trong môi trường có nhiều hóa chất như benzene, formaldehyde.
• Do vài bệnh liên quan đến thay đổi gen như hội chứng Down, do virus hoặc một vài bệnh về máu.

Xem thêm: Tại sao bệnh nhân ung thư ở Việt Nam càng ngày càng nhiều?

IV. Những triệu chứng của ung thư máu

Triệu chứng bệnh ung thư máu phụ thuộc nhiều vào số lượng những tế bào bạch cầu ác tính có trong máu cũng như vào vị trí những tế bào này gây ảnh hưởng tới cơ thể. Do vậy nên người bệnh ở thể bệnh nào thì những triệu chứng ở thể bệnh ấy cũng khác biệt. Khi tế bào dạng bạch cầu ung thư phát triển nhanh trong tủy sẽ tạo ra tình trạng đau nhức xương. Đồng thời chúng chiếm chỗ và làm giảm sự phát triển các tế bào máu bình thường khác. Lúc đó người bệnh có khả năng có những chứng sau:

• Sốt cao thường xuyên: Biểu hiện này xảy ra do người mắc bệnh mắc ung thư máu bị suy giảm trầm trọng sức đề kháng
• Đốm đỏ: Đốm đỏ hoặc tím trên da là hậu quả của việc sụt giảm số lượng tiểu cầu trong cơ thể.
• Đau bụng: Khi ung thư máu đã di căn đến gan và lá lách, nó có thể gây sưng tấy ở những bộ phận này. do vậy, người mắc bệnh thường có cảm giác đau bụng, đầy hơi, mất cảm giác ngon miệng, buồn nôn, hoặc ói mửa.
• Nhức đầu: Đau đầu dữ dội, đi kèm đó là hiện tượng đổ mồ hôi, da dẻ xanh xao. Do sự suy thoái lưu lượng máu đưa lên não khiến cho não không được cung cấp đủ oxy nên gây nhức đầu.
• Sưng hạch bạch huyết: Đây là biểu hiện hay thấy ở người mắc bệnh ung thư máu, nhưng nó không gây đau.
• Đau xương chính là một trong những biểu hiện chính của ung thư máu. những cơn đau có thể xuất hiện tùy theo mức độ nặng hay nhẹ của bệnh và thường xuất hiện ở các khớp xương chân, đầu gối, cánh tay và lưng.
• Chảy máu cam: Chảy máu cam là hiện tượng khá hay thấy. Nhưng nếu trong trường hợp chảy máu nhiều, thường xuyên nhiều ngày thì ngay lập tức phải khám càng nhanh càng tốt bởi đây có thể là hậu quả của việc giảm sút số lượng tiểu cầu – tế bào có tác dụng cầm máu.
• Da xanh xao, cơ thể luôn có cảm giác mệt mỏi

Xem thêm: 16 biểu hiện và dấu hiệu ung thư hay thấy (tuyệt đối không bỏ qua)

V. Chẩn đoán bệnh ung thư máu

Chẩn đoán xác định ung thư là bước đầu tiên khi thấy các biểu hiện kể trên. một số liệu pháp chuẩn đoán căn bệnh ung thư máu hiện nay là:

• Xét nghiệm công thức máu: liệu pháp này sử dụng để xác định số lượng hồng cầu, tiểu cầu, bạch cầu đồng thời tiến hành phân loại tế bào bạch cầu. Đối với các người bình thường tế bào máu ngoại vi không tồn tại những tế bào máu non (tế bào máu chưa trưởng thành – Juvenile cell). Khi người mắc bệnh mắc ung thư máu, những Juvenile cell này trong tủy không thể phát triển thành những tế bào máu trưởng thành mà nó buộc phải giải phóng ra các tế bào máu ngoại vi, vì đó, khi xét nghiệm công thức máu sẽ phát hiện những tế bào non này.
• Xét nghiệm tủy: Liệu pháp chọc tủy xét nghiệm là bắt buộc phải thực hiện để phân loại và xác định các loại tế bào máu trong tủy. Bình thường, lượng Juvenile cell có trong trong tủy không được vượt quá 5%, các người bệnh bị ung thư máu thì lượng Juvenile cell tăng cao, có thể vượt quá 30%. Ung thư máu được chia làm nhiều loại khác nhau, với mỗi loại ung thư máu khác biệt thì bác sĩ sẽ có phương pháp chuẩn đoán, xét nghiệm khác biệt.
• Liệu pháp xét nghiệm Immunophenotyping: Thực hiện phương pháp này bác sỹ buộc phải tiến hành chọc lấy khoảng 2ml tủy sau đó sử dụng “kháng thể đơn dòng” để xác định và phân loại ung thư máu.
• Xét nghiệm tế bào di truyền: Tiến hành phương pháp này người mắc bệnh sẽ bị lấy khoảng 2ml tủy, mục đích của phương pháp này dùng để xem xét bản chất tế bào máu và nhiễm sắc thể có biến đổi khác thường không?
• Liệu pháp xét nghiệm dịch não tủy: bác sĩ sẽ lấy một lượng dịch não tủy từ cột sống thắt lưng của bệnh nhân để tiến hành kiểm tra hệ thần kinh trung ương có bị ảnh hưởng không (hệ thần kinh trung ương thông thường là não và tủy sống).

Xem thêm: Top 6 địa chỉ tầm soát ung thư tốt nhất tại Hà Nội

VI. Các giai đoạn bệnh ung thư máu và tiên liệu sống, cách trị liệu

6.1 Tiên liệu sống của người bệnh ung thư máu

Thời gian sống ung thư máu còn tùy thuộc vào tình trạng tăng trưởng của lượng bạch cầu có trong máu và cách phát triển của từng loại bệnh. Người ta tiên lượng cho từng loại bệnh như sau:

• Bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính: Đây là dòng hay thấy nhất của bệnh bạch cầu ở người trưởng thành. Nếu phát hiện sớm, thống kê cho thấy 20% đến 40% bệnh nhân sống ít nhất 60 tháng (5 năm). Thế nhưng, người lớn tuổi mắc bệnh này thường có tiên lượng khá kém.
• Bệnh bạch cầu dòng tủy mạn tính: Người được chuẩn đoán ở giai đoạn sớm có thể sống trung bình 98 tháng (khoảng 8 năm); những người được chẩn đoán ở giai đoạn giữa, có thời gian sống trung bình là 65 tháng ( 5,5 năm); Ở giai đoạn muộn, thời gian sống chỉ còn 42 tháng (khoảng gần 4 năm).
• Bệnh bạch cầu lympho cấp tính: Bệnh này thường tiến triển rất nhanh khiến cho những người mắc loại bệnh bạch cầu này trung bình chỉ sống được 4 tháng. Thế nhưng, khoảng 80% trẻ em bị bệnh bạch cầu lympho cấp tính có khả năng chữa khỏi hẳn.
• Bệnh bạch cầu lympho mạn tính: Nếu bệnh chỉ ảnh hưởng đến những tế bào B, bệnh nhân có thể sống từ 10-20 năm. Nhưng, những người có bệnh bạch cầu lympho mãn tính tế bào T có tuổi thọ vô cùng thấp.

Người lớn chỉ có 40% cơ hội chữa khỏi bệnh, và điều này phụ thuộc đa số vào giai đoạn phát triển của bệnh. Trẻ em trong nhóm tuổi 3-7 có cơ hội phục hồi hoàn toàn lớn nhất.

Xem thêm: Sự nghiêm trọng của ung thư thật sự nằm ở đâu?

6.2 Các giai đoạn bệnh ung thư máu

Các giai đoạn của bệnh ung thư được phân chia theo cơ sở di căn, các giai đoạn khác nhau có những thang điểm khác nhau, theo đó xác định được sự tăng trưởng của ung thư theo giai biểu hiện và tỷ lệ di căn. Nếu đủ thời gian tăng trưởng, bệnh ung thư máu có bốn giai đoạn chung:

• Giai đoạn 1: giai đoạn 1 của ung thư máu bao gồm sự mở rộng những hạch bạch huyết. các hạch bạch huyết mở rộng do sự gia tăng bất chợt của số lượng lympho. Giai đoạn này nếu phát hiện sớm thì tỷ lệ chữa khỏi khá cao bởi ung thư vẫn chưa lây lan hoặc ảnh hưởng đến bất kỳ cơ quan nào khác.
• Giai đoạn 2: Ung thư máu đã lan đến lá lách, gan và hạch bạch huyết. Dù không phải tất cả các cơ quan đều bị ảnh hưởng một lúc nhưng chắc chắn một trong số các cơ quan đã bị xâm chiếm. Sự phát triển của lympho trong giai đoạn này tăng cao.
• Giai đoạn 3: Số lượng bạch cầu gia tăng nhanh gây nên tình trạng thiếu máu. Ung thư tiếp tục lấn chiếm sang các cơ quan khác. ở giai đoạn này, đã có ít nhất hai bộ phận khác bị xâm lấn.
• Giai đoạn 4: Đây là giai đoạn cực kì nguy hiểm và khó điều trị, người bệnh đến giai đoạn này có tỷ lệ sống không cao. tỷ lệ phần trăm tiểu cầu bắt đầu giảm nhanh chóng, đồng thời các tế bào ung thư đã lây lan đến phổi. người mắc bệnh gặp dấu hiệu thiếu máu cấp tính.

6.3 Điều trị bệnh ung thư máu

Ung thư máu là loại bệnh phức tạp với diễn biến nhanh, khó lường, thế nên việc điều trị căn bệnh này được tiến hành khá cẩn thận và kĩ càng. người bệnh được xét nghiệm rồi phân tích kỹ càng, xác định rõ giai đoạn của u bạch huyết rồi sau đó mới phát sinh lựa chọn phương án điều trị tối ưu.

Phác đồ trị liệu còn phụ thuộc vào giai đoạn bệnh lý và tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh. Cũng giống như những bệnh ung thư khác, trị liệu bệnh ung thư máu có dùng những phương pháp truyền thống như Hóa trị, Xạ trị, và phương pháp mới như ghép tủy xương, truyền máu hay cấy tế bào mầm (tế bào gốc) tạo chất sinh huyết.

Bác sĩ thường kết hợp từ hai phương án trở lên để tối ưu hóa tỷ lệ phần trăm sống cho người bệnh. vài phương thức điều trị bệnh ung thư máu:

• Hóa trị: dùng thuốc để tiêu diệt những tế bào ung thư máu bằng cách uống thuốc, tiêm, truyền thuốc vào tĩnh mạch, tiêm vào dịch não tủy. Hóa trị được làm theo chu kỳ, mỗi chu kỳ có khoảng thời gian chữa trị nhất định. Hóa trị cũng là để ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư bạch cầu.
• Liệu pháp chữa trị sinh học: Truyền chất kháng thể đơn dòng vào người mắc bệnh để giết tử vong các tế bào ung thư máu, cải thiện khả năng đề kháng tự nhiên của cơ thể hoặc có khả năng làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư máu.
• Xạ trị: sử dụng những chùm tia năng lượng cao để tiêu diệt những tế bào ung thư máu.
• Thay tủy/Cấy tế bào gốc: Sau khi áp dụng hóa trị hoặc xạ trị, bệnh nhân sẽ được cấy những tế bào gốc khỏe mạnh thông qua một tĩnh mạch lớn. các tế bào máu bắt đầu phát triển từ tế bào gốc (của chính cơ thể bệnh nhân hoặc của bất kể thành viên nào trong gia đình) được cấy vào và nó sẽ thay thế những tế bào bị hủy diệt trong quá trình chữa trị trước đó.
• Phối hợp thêm liệu pháp đào thải gốc tự do để cho ra hiệu quả tốt nhất

Trong quá trình điều trị, bác sĩ có thể thay đổi phương pháp hoặc thành phần tùy theo sức khỏe người mắc bệnh, bởi ung thư máu có diễn biến phức tạp, có thể thay đổi nhanh chóng.

Xem thêm: Bắt đầu trị liệu ung thư

VII. Phòng tránh ung thư máu tái phát và mắc mới ung thư

Bệnh ung thư máu liên quan đến sự phát triển khác thường của những tế bào trong tủy xương và máu. Trong khi bệnh bạch cầu và đa u tủy có nguồn gốc trong tủy xương, thì u lympho ảnh hưởng đến hệ bạch huyết của cơ thể. Để phòng ngừa ung thư máu, chúng ta nên tránh các yếu tố nguy cơ gây bệnh. Ung thư máu là căn bệnh khó chữa trị nếu được nhận thấy muộn.

Do đó, mỗi cá nhân cần chú ý quan tâm đến những vấn đề về sức khỏe của bản thân cũng như để ý ngừa bệnh từ trước. bệnh nhân điều trị khỏi bệnh cũng có những khả năng cao tái phát nếu không có một chế độ ăn tốt và lối sống lành mạnh. Việc phòng ngừa ung thư máu tái phát và mắc mới có điểm chung như sau:

• Chế độ ăn uống hợp lý: Nên ăn ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau quả, đồng thời giảm thiểu tiêu thụ các chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất: các loại hóa chất hư thuốc diệt cỏ, benzen.. Chính là một trong những khả năng chính cho việc tăng trưởng bệnh ung thư máu. Trong trường hợp bất khả kháng, cố gắng giảm thiểu thời gian tiếp xúc và mang đồ bảo hộ như găng tay, khẩu trang..
• Tránh tiếp xúc bức xạ: Bức xạ cũng có thể làm thay đổi những đối tượng trong máu, vì đó sẽ tốt hơn nếu giảm thiểu thời gian tiếp xúc với các tia nồng độ cao.
• Tập thể dục thường xuyên: thể thao đã được kiểm chứng rằng có thể ngăn ngừa ung thư, và ung thư máu cũng không phải ngoại lệ. Nên tập thể dục ít nhất 30 phút hàng ngày cho sức khỏe của bạn.

Xem thêm: Top 5 phương thức điều trị ung thư phổ biến nhất hiện tại