Ung thư là gì? Phần lớn mọi người nghĩ đây là một căn bệnh nhưng thực chất nó là tên gọi chung của một tập hợp những bệnh có liên quan. Trong bất kể bệnh ung thư nào cũng đều có sự xuất hiện của những tế bào khác thường, vốn là các tế bào bình thường của cơ thể, nhưng nay phân chia, nhân lên mất kiểm soát, xâm lấn các mô gần đó và có khả năng di căn đi xa.

Ung thư có thể xuất hiện ở gần như bất kì đâu trong hàng ngàn tỷ tế bào của cơ thể. Bình thường, những tế bào lớn lên và phân chia để hình thành tế bào mới, là cách thức mà cơ thể con người tăng trưởng. Theo tự nhiên, những tế bào cũ sẽ dần dần già đi hoặc bị tổn hại, biến mất, và được thay thế bởi các tế bào mới.

Khi ung thư xuất hiện, quá trình tự nhiên bị phá vỡ. Những tế bào ngày càng khác thường, những tế bào già cũ không biến mất mà tiếp tục phát triển, thường xuyên sản sinh các tế bào mới. Chúng cứ thế nhân lên không kiểm soát, và cuối cùng tạo thành khối bất thường mà chúng ta gọi là khối u.

Cực kỳ nhiều loại ung thư hình thành khối u rắn, phần lớn có bản chất là các khối mô. Những loại ung thư máu, ví dụ như leukemia, lại thường không xuất hiện u rắn.

Các khối u trong ung thư có tính chất nguy hiểm, có nghĩa là chúng có thể lấn chiếm ra gần đó. Trong quá trình phát triển lớn lên, các tế bào ung thư có khả năng đi xa tới những nơi khác của cơ thể thông qua hệ tuần hoàn hoặc hệ bạch huyết, hình thành khối u mới tách biệt hoàn toàn với khối u ban đầu, gọi là di căn.

Không giống các khối u ác tính, u lành tính không có tính xâm nhiễm, dù đôi khi u lành tính cũng có kích cỡ vô cùng lớn. Khi loại bỏ u bằng phẫu thuật, u lành tính thường không tái phát (trong khi u ác tính lại hay tái phát). Tuy vậy không phải lúc nào u lành tính cũng vô hại, ví dụ như trường hợp u não lành tính có khả năng đe dọa tính mạng người bệnh.

Tế bào ung thư khác biệt hẳn so với tế bào bình thường ở nhiều phương diện, điều đó cho phép chúng có khả năng nhân lên vô hạn và xâm lấn ra xung quanh. Một điểm khác biệt vô cùng quan trọng giữa tế bào ung thư và tế bào bình thường, là tế bào ung thư kém biệt hóa hơn. Trong khi các tế bào bình thường sinh ra, lớn lên, trưởng thành và biệt hóa thành những loại tế bào khác biệt. Đảm nhiệm các chức năng riêng thì tế bào ung thư lại kém hoặc không biệt hóa. Và đó là lí do giải thích tại sao tế bào ung thư lại có thể phân chia, nhân lên vô độ – điều mà tế bào bình thường không có.

Thêm nữa, tế bào ung thư không bị ảnh hưởng bởi “hiệu lệnh” dừng phân chia của cơ thể, và chúng cũng thoát khỏi một quá trình gọi là “chết theo chương trình” (apoptosis) – vốn là cách cơ thể đào thải các tế bào không cần thiết.

Các tế bào ung thư có thể can thiệp vào môi trường chung quanh nó, bao gồm các tế bào bình thường, các phân tử và các mạch máu nuôi dưỡng xung quanh khối u. Nghĩa là, các tế bào ung thư có khả năng kích thích những tế bào bình thường hình thành những mạch máu nhằm cung cấp ô xy, dinh dưỡng và đào thải chất cặn bã để nuôi dưỡng, tăng trưởng cho chính khối u đó.

Những tế bào ung thư cũng có khả năng qua mặt hệ miễn dịch của cơ thể. Bình thường hệ thống miễn dịch của cơ thể con người có nhiệm vụ chống lại sự viêm nhiễm, cũng như đào thải những tế bào không bình thường hoặc những tế bào đã bị hư hại. Thế nhưng, tế bào ung thư lại có thể “ẩn mình” trước hệ thống miễn dịch của cơ thể, qua đó không bị phá hủy.

Không những qua mặt hệ miễn dịch, khối u còn có thể sử dụng hệ miễn dịch để tồn tại và tăng trưởng. Ví dụ khối u có khả năng lợi dụng một số tế bào miễn dịch phát tín hiệu giả, nhờ đó mà hệ thống miễn dịch sẽ không tiến hành loại bỏ những tế bào ung thư.

Ung thư có khả năng lấn chiếm ra gần đó, thậm chí, hình thành khối u mới ở một vị trí cách biệt hoàn toàn so với vị trí của khối u ban đầu, gọi là ung thư di căn. Quá trình tế bào ung thư di chuyển tới vị trí khác để hình thành khối u mới gọi là di căn.

Tên của ung thư di căn cũng như loại tế bào ung thư di căn hoàn toàn giống với ung thư ban đầu. Ví dụ, ung thư vú tạo những khối u di căn tại phổi, sẽ có tên gọi là ung thư vú di căn, chứ không gọi là ung thư phổi.

Về mặt giải phẫu bệnh, các tế bào ung thư di căn thường giống như tế bào ung thư ở khối u ban đầu. Hơn nữa, ở cấp độ phân tử, tế bào ung thư di căn và tế bào ung thư ở khối u ban đầu cũng giống nhau, ví dụ như có cùng sự đột biến trên nhiễm sắc thể.

Quá trình điều trị có thể giúp kéo dài sự sống cho những người bệnh bị ung thư di căn. Chủ yếu mục đích điều trị nhắm tới việc kiểm soát sự tăng trưởng của ung thư cũng như giảm nhẹ các dấu hiệu mà nó tạo ra. Những khối u di căn có khả năng gây ra các biến chứng nguy hiểm, và phần lớn bệnh nhân ung thư tử vong là do những hậu quả của sự di căn.

Đọc thêm: Sự nguy hiểm thật sự của ung thư nằm ở đâu

Không phải cứ có sự thay đổi của mô tế bào nghĩa là đã mắc ung thư, mặc dù có các thay đổi nếu không được điều trị sẽ có khả năng tiến triển thành ung thư. Sau đây chính là một số ví dụ về các thay đổi của mô tế bào không phải là ung thư, nhưng cần được theo dõi trong vài trường hợp:

• Tăng sản: Xảy ra khi những tế bào trong một mô phân chia nhanh hơn bình thường, dẫn tới số lượng tế bào tăng nhanh. Tuy nhiên về mặt giải phẫu bệnh, tổ chức mô và tế bào vẫn bình thường. Tăng sản do nhiều nguyên nhân và điều kiện gây ra, trong đó có những kích thích mạn tính.
• Loạn sản: Là tình trạng nguy hiểm hơn so với tăng sản. Trong loạn sản, không những số lượng tế bào tăng nhanh, mà về mặt giải phẫu bệnh, mô và tế bào cũng trở nên bất thường. Và nếu sự bất thường càng lớn, thì tốc độ phát triển thành ung thư càng cao. Một vài loại loạn sản cần được theo dõi và chữa trị, ví dụ: một nốt ruồi bất thường trên da (loạn sản hắc tố) có khả năng tiến triển thành ung thư hắc tố (dù chiếm đa số trường hợp sẽ không xảy ra như vậy).
• Trường hợp nguy hiểm hơn nữa là carcinoma tại chỗ (carcinoma in situ). Dù đôi lúc nó được gọi là ung thư, nhưng về bản chất nó không phải ung thư, bởi những tế bào bất thường không lấn chiếm quá khỏi mô khởi đầu, nghĩa là nó không xâm nhiễm ra chung quanh như những tế bào ung thư. Tuy nhiên carcinoma tại chỗ dễ dàng tiến triển thành ung thư nên cần được trị liệu kịp thời

Hiện bây giờ có hơn 100 loại ung thư khác nhau. Việc đặt tên cho các loại ung thư thường dựa trên mô hoặc cơ quan nơi ung thư khởi phát, ví dụ: ung thư phổi khởi phát từ các tế bào phổi. Bên cạnh đó, tên ung thư cũng dựa vào loại tế bào hình thành nên, ví dụ như tế bào biểu mô hay tế bào vảy.

Dưới đây chính là một số loại ung thư khởi phát từ những loại tế bào nhất định:

5.1. Carcinoma

Carcinoma là loại ung thư phổ biến nhất. Nó được khởi phát từ những tế bào biểu mô, là những tế bào bao phủ bề mặt phía trong và phía ngoài của cơ thể. Có cực kỳ nhiều loại tế bào biểu mô khác nhau, và do đó mỗi loại carcinoma có một tên riêng:

• Adenocarcinoma là ung thư hình thành từ tế bào biểu mô chế tiết dịch và chất dịch nhầy. Các mô chứa tế bào biểu mô dạng này thường được gọi là mô tuyến. Đa số ung thư vú, đại tràng, và tuyến tiền liệt là adenocarcinoma.
• Carcinoma tế bào đáy (Basal cell carcinoma) là loại ung thư bắt nguồn từ lớp tế bào đáy của biểu bì – lớp ngoài cùng của da người.
• Carcinoma tế bào vảy (Squamous cell carcinoma) là ung thư hình thành từ tế bào vảy, chính là một loại tế bào biểu mô của da. Thế nhưng tế bào vảy cũng hiện diện ở nhiều bộ phân khác, như đường tiêu hóa, phổi, bàng quang, thận,… Dưới kính hiển vi khoa học, tế bào vảy có dạng dẹt, giống vảy cá. Carcinoma tế bào vảy thi thoảng còn được gọi là carcinoma dạng biểu bì.
• Carcinoma tế bào chuyển tiếp (Transitional cell carcinoma) là loại ung thư hình thành từ mô có tên mô chuyển tiếp. Loại mô này được tạo bởi nhiều lớp tế bào biểu mô lớn nhỏ khác nhau, xuất hiện ở những cơ quan như bàng quang, niệu quản, bể thận, và một số cơ quan khác. Một vài ung thư của bàng quang, niệu quản, thận thuộc loại carcinoma tế bào chuyển tiếp.

5.2 Sarcoma

Sarcoma là những ung thư hình thành trong xương và mô mềm, bao gồm cơ, mỡ, mạch máu, mạch bạch huyết, và mô xơ (chẳng hạn như gân và dây chằng).

Osteosarcoma là loại ung thư xương phổ biến nhất.Sarcoma mô mềm phổ biến nhất là sarcoma cơ trơn (leiomyosarcoma), sarcoma Kaposi, u mô bào xơ nguy hiểm (malignant fibrous histiocytoma), sarcoma tế bào mỡ (liposarcoma), và dermatofibrosarcoma protuberans.

5.3 Leukemia

Leukemia là ung thư bắt nguồn từ những mô tạo huyết của tủy xương. Loại ung thư này không hình thành khối u rắn. Thay vào đó, một lượng khổng lồ tế bào bạch cầu bất thường hiện diện trong máu và tủy xương, lấn át các tế bào máu bình thường, dẫn tới nhiều hệ quả như các mô bị thiếu cung cấp ô xy, quá trình đông máu rối loạn, cơ thể dễ nhiễm khuẩn,…Có bốn loại leukemia phổ biến, được phân nhóm dựa vào tính chất cấp tính hay mãn tính, và loại tế bào máu mà ung thư khởi phát.

5.4 Lymphoma

Lymphoma là loại ung thư bắt nguồn từ những tế bào lympho (tế bào T và tế bào B). Các tế bào bạch cầu này thuộc hệ miễn dịch, có vai trò chống lại sự nhiễm khuẩn. Với lymphoma, những tế bào lympho bất thường xuất hiện không ngừng trong các hạch bạch huyết và hệ bạch huyết cũng như ở những bộ phân khác trong cơ thể. Lymphoma có hai loại chính:

• Lymphoma Hodgkin: trong loại lymphoma này có sự xuất hiện của một loại tế bào lympho khác thường tên là Reed – Sternberg (thường có nguồn gốc từ tế bào B).
• Lymphoma không Hodgkin: gồm một tập hợp lớn các ung thư khởi phát từ những tế bào lympho, có thể là tế bào B hoặc tế bào T. Tốc độ phát triển của bệnh nhanh hay chậm tùy từng bệnh.

5.5 Đa u tủy xương (Multiple myeloma)

Đa u tủy xương là ung thư khởi nguồn từ tương bào – một loại tế bào miễn dịch. Tương bào khác thường sinh ra từ tủy xương và hình thành khối u trong xương. Đa u tủy xương còn có tên khác là bệnh Kahler.

5.6 Ung thư hắc tố (Melanoma)

Ung thư hắc tố bắt nguồn từ những tế bào hắc tố, là những tế bào chuyên sản sinh ra melanin – chất tạo nên màu sắc da. Phần lớn ung thư hắc tố xuất hiện trên da, nhưng cũng có khả năng xuất hiện tại những mô khác như mắt.

5.7 U não và tủy sống

Có rất nhiều loại u não và tủy sống không giống nhau. Tên của khối u được đặt dựa vào loại tế bào tạo nên u và vị trí khởi phát đầu tiên của u trong hệ thần kinh trung ương, ví dụ như u tế bào sao bắt nguồn từ các tế bào thần kinh đệm hình sao. Những khối u não có thể lành tính hoặc nguy hiểm (ung thư).

Xem thêm:

• 11 triệu chứng báo động ung thư cổ tử cung sớm nhất
• Tổng hợp chi tiết nhất về ung thư dạ dày (tuyệt đối không bỏ qua)
• Tìm hiểu tất tần tật về ung thư vú ở nữ giới (cực kì chi tiết)

source: cancer.gov